Qeyd etmək istəyirik ki, həmkarlar ittifaqı hərəkatının əmək hüquqlarına əməl edilməsinə və iş yerlərinin müdafiəsinə sadiqliyinin təsdiqi, pandemiyanın məhv etdiyi ədalətsizliyin köklü səbəblərini aradan qaldırmasaq, sadəcə, ritorika ola bilər.

Pandemiya davam edir və biz adi rejimdə işləyirik. İctimai səhiyyə sahəsində fövqəladə vəziyyət “Big Pharma”ya mənfəət əldə etmək üçün xüsusi bir fürsət olur. Hər 30 dəqiqədən bir ölən bir tibb işçisi, sadəcə, qəhrəmanlarını təsvir edən hekayədə bir fərd olur. İctimai xidmətlərin bərpasına vəsait toplamaq məqsədilə böyük vergi şəffaflığı üçün mübarizə aparmağı vəd edən hökumətlər indi gözlərini bağlayır və arxamızda əməkhaqqımızı və işimizi azaltmaq barədə razılığa gəlirlər.

Pandemiya başlayandan qısa müddət ərzində, bəlkə də, bütövlükdə bəşəriyyət üçün həyati bir fürsətlə qarşılaşdığımızı hiss etdik. Ancaq keçən il 3 milyon ölümdən və 250 milyondan çox iş itkisindən sonra, ən azı indiki vaxtda gördüklərimiz tam əksinədir.

Pandemiya bərabərsizliyi daha da gücləndirdi və fərqləndirdi. O, həmçinin iqtisadi və siyasi proseslərdə qlobal şimalın çılpaq gözlə dominantlığını və bunun korporativ maraqlara, xüsusilə də inkişaf etməkdə olan ölkələrə zərər vermək üçün necə istifadə edildiyini göstərdi.

Şimal ilə Cənub arasında artıq mövcud olan çat daha açıq özünü büruzə verdi. Dünyadakı bütün vaksin dozalarının təxminən 40 faizi ilk növbədə 27 zəngin ölkədə (ya da 4 nəfərdən 1-də)  tətbiq edilmişdir, sonuncular üçün isə bu nisbət hər 500 nəfərdən 1-nə qədər kəskin şəkildə azalır.

Görünən odur ki, epidemioloqların “hər kəs təhlükəsiz olana qədər heç kim təhlükəsiz deyil” barədə xəbərdarlıqları həm korporativ mənfəət xəsisliyinə qarşı çıxmaq  və mutasiyaların mövcud peyvəndləri təsirsiz hala gətirməsinə bir ildən az vaxtımız, həm də zəngin hökumətlərin fikirlərini dəyişdirmələri (TRIPS-i rədd etmək) üçün yetərli deyil.

“Big Pharma” istisnaların qaldırılmasının böyük innovasiyanın motivasiyasını zəiflədəcəyini söyləyir. Lakin təəccüblü odur ki, “Oxford / AstraZeneca” peyvəndlərinin araşdırılması vergi ödəyiciləri tərəfindən maliyyələşdirildi. Bunu daha da qalmaqallı hala gətirən “AstraZeneca”, “Pfizer” və “Johnson & Johnson”un son 12 ayda payçılarına pay və pay geri alması ilə ödədikləri ümumi məbləğin 1,3 milyard insanın peyvənd edilməsi üçün yetərli olmasıdır. Bu da Afrikanın əhalisinin sayına bərabərdir.

Ancaq yenə də hamımızın eyni fırtınada olduğumuzu israr edənlər var. Bəzilərinin yaxtalarda, bəzilərinin isə rezin qayıqlarda toqquşduğunu bildiyimiz zaman.

Diqqətlə yaradılmış və təşviq edilmiş bir çox köhnə miflər qlobal dəyər zəncirinin effektiv və çevik olması ilə parçalanır; özəl sektor həmişə yaxşıdır; ictimai xidmətlərin təhlükəsiz şəkildə özəlləşdirilməsi mümkündür; bu xərclər artırıla bilməz. İndi vizyonumuzun geniş dəstəyini aktivləşdirən yeni bir əlaqəli hekayə yaratmaq imkanı var.

İşçi hərəkatını və müttəfiqlərimizi radikal gündəliyə çağırmaq vaxtıdır.

Bizi buraya gətirənlərə imkan verə bilmərik ki, indiki böhranın kök saldığı yerlərə qayıdaq. Köhnə sistemin bərpasının işləməyəcəyini birdəfəlik başa düşməliyik. Böhrana səbəb olanlar həll yolunu tapa bilmirlər. İndi həmişəkindən daha çox ictimai xidmətlərin fəaliyyətini bərpa etmək üçün fundamental dəyişikliklərə ehtiyacımız var.

Biz COVID - in işçilərin hüquq və əmək şəraitini və həmkarlar ittifaqlarının hüquqlarını pozmaq üçün bəhanə kimi istifadə edilməsinə yol verə bilmərik. Hindistanda olduğu kimi, sərt bir fərmanla iqtisadi fəaliyyətin təşviq edilməsi bəhanəsi ilə 38 əmək qanununu ləğv olundu.

Biz insanlara daim xatırlatmalıyıq ki, məhz ictimai xidmətlər və dövlət qulluqçuları onların təhlükəsizliyini təmin etmiş və iqtisadiyyatı dəstəkləmişlər.

Pandemiya ilə əlaqədar olaraq zəngin və imtiyazlı insanlar qiymətləndirdiklərini yenidən nəzərdən keçirdilər: ailə, sağlamlıq, təhsil, sabitlik və onları təmin etmək üçün marginallaşdırılmış işçilərə və ictimai xidmətlərə nə dərəcədə güvənirlər. Amma “alqışlar” əməkhaqqının və əmək şəraitinin yaxşılaşmasına gətirib çıxarmadı və bunun reallığa çevrilməsi üçün mübarizə aparmağa davam etməliyik.

Dövlətin mərkəzində insan hüquqları və ətraf mühitin mühafizəsi durur. Hökumətlərin inkişafı üçün dövlət və ictimai xidmətlərin imkanlarını genişləndirmək məqsədilə alətləri geri qaytaracağına əmin olun. Böyük vergi şəffaflığı üçün mübarizə aparmağın vaxtı gəldi. Hər il vergidən yayınmaq yolu ilə  34 milyon tibb bacısının əməkhaqqısının itirilməsi ilə barışa bilmərik.  Üstəlik, ÜST-ün “2020-ci il üçün dünyada tibb bacılarının vəziyyəti” hesabatına görə, dünyada hələ də 6 milyon tibb bacısı çatışmır.

Peyvəndləməni sürətləndirməyin və əlavə təsirlərdən yan qaçmaq üçün Avropa Birliyinə təzyiq göstərmə vaxtı gəldi.

Cəmiyyətlərimizin fəaliyyət göstərməsini təmin edən və əksəriyyəti qadınlar tərəfindən idarə olunan bir çox qabaqcıl iş yerlərini tanıma vaxtı gəldi: qayğı işləri, tibbi iş, təmizlik və uşaq baxımı.  Bunlar hamısı çox aşağı qiymətləndirilən, az maaş alan və etibarsız olan və rəsmi iş hüququndan məhrum olan işçilərdir.

Bir sözlə, bizə lazım olan dəyişikliklərin pandemiyaya unikal olmadığını izah etməyin vaxtıdır: iqlim dəyişikliyi, bərabərsizlik və işsizlik probleminin həlli keyfiyyətli ictimai xidmətlərə investisiya tələb edir.

Gəlin, eyni səhvi iki dəfə törətməyək.  2008-ci ilin qlobal maliyyə böhranından sonra biz qlobal biznes və maliyyə ictimaiyyətinin 2030-cu ilə qədərki dövr üçün inkişafın maliyyələşdirilməsi sahəsində gündəliyin daha bir mənfəət mənbəyi kimi qəbul edilməsini müşahidə etdik. Sosial tərəfdaşların rolunun tanınması böyük korporasiyaların məqsəd və vəzifələrinin ayrılması demək deyil. Kapitala qarşı mərhəmətin təzahürü cinayət kompromisi olacaq. Biz insanlarımıza dəstək verməliyik və dərhal struktur dəyişiklikləri tələb etməliyik.

Roza PAVANELLİ,

İctimai Xidmət İnternasionalının (PSİ) Baş katibi